ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ Yöntem, genel olarak hedefe ulaşmak için, eğitimde ise bir konuyu öğrenmek veya öğretmek için "bilinçli olarak seçilen ve izlenen düzenli yoldur. Öğretimde izlenecek yöntem(ler)i öğretim stratejisi belirlemektedir. Belli başlı öğretim yöntemleri şunlardır [5,6,7: Anlatma Öğretmenlerin en fazla kullandığı ve konuşmaya dayalı bir yöntemdir. Bu yöntem kalabalık sınıflara bilgi vermek, öğrencileri ikna etmek, eğlendirmek ve konulara açıklık getirmek amacıyla kullanılmaktadır. Bu yöntemde 3 ana bölüm vardır: * Öğrencilerin konuya dikkatlerini çekecek bir giriş * Bilgilerin belli bir düzen içerisinde organize bir biçimde sunulması * Konunun ana noktaları birbirileriyle bağlantılarını kuran özet kısmı Anlatım yöntemi görsel-işitsel araçlarla desteklenmelidir. Öğretmen çok konuşmamalıdır, anlatım dramatize nitelinde olmalıdır. Soru-cevap Anlatım yönteminin sıkıcılığını gidermek için geliştirilmiştir. Öğretimdeki öneminin hala korumaktadır. Soru-cevap tüm hedef-davranış düzeylerinde ve diğer öğretim yöntemlerinin içerisinde kullanılabilecek bir yöntemdir. Konu hakkında sorular sormaya ve dolayısıyla düşünmeye teşvik ettiği için öğrenilenlerin içselleştirilmesine yardımcı olduğu kabul edilir. Yöntemin verimli olabilmesi için öğretmen ve öğrencilerin konuya hazırlıklı olarak gelmeleri gerekir. Öğretmen bu yöntemde konuşmaktan çekinenleri teşvik ederek, cesaretlendirerek tartışmaya katılmalarını sağlamalıdır. Problem çözme Öğrencilerin karar verme ve çözüm üretme yeteneklerini geliştirmek için kullanılan bir yöntemdir. Amacı öğrencilerin karar verme yeteneklerini geliştirmek ve hayat boyu kullanabileceği "problem çözme yeteneğini" kazandırmaktır. Dewey’in "bilimsel yöntemi" seçilen problemini çözülmesi için işe koşulur. Problem de birey ve toplumların karşılaştığı ve çözülmesi gerekli güçlüklerdir. Tartışma herhangi bir grubun, bir başkasının yönetimi altında belli bir düzen içerisinde hepsini ilgilendiren sorular üzerinde ve belirli bir amaca dönük karşılıklı görüşmeleridir. Öğrencilerin ilgilerini uyandırır. Anlayışlarını değerlendirme, eleştirici düşünme yetenekleri gelişir. Tartışma yöntemi aktif öğrenmeyi gerektirir. Bütün öğrencilerin dersin hedefleri doğrultusunda hepsini ilgilendiren konu hakkında bilgi, fikir ve tutum alış-verişinde bulunmaları anlamına gelir. Sınıfta öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci etkileşimini sağlaması açısından oldukça etkili bir yöntemdir. Grupla çalışma Sorumluluk bilincini geliştirmektedir. Grup belli bir amaç için bir araya toplanmış kimselerdir. Küme (küme içerisinde oluşturulan komiteler) grup içerisinde oluşturulmuş ve gruba bağlı bir parçadır. Grup çalışmasında grup dinamiğinden yararlanmak gerekmektedir. Bu nedenle öğretmen grup dinamiklerini ve eğitim-öğretimin amaçlarını gerçekleştirmek grup dinamiğinden yararlanmasını bilmesi gerekmektedir. Proje çalışması öğrencinin gerçek yaşam koşullarında (veya gerçeğe yakın) gerçekleştirdiği zihinsel ve fiziksel bir etkinliktir. Proje konusu öğrenci tarafından veya öğretmenin hazırlayacağı bir listeden seçilebilir. Bireysel hazırlanabileceği gibi grup olarak da hazırlanabilir. Amacı öğrenciye birinci elden bir şeyin nasıl yapılacağını deneme fırsatı vermektir. ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Öğretimde teknik "öğretim etkinliği için başvurulması gereken beceri ve işlemdir" Yönteme göre daha dar kapsamlıdır. Yöntem ve tekniğin ortak noktası her ikisinin de öğrenme ve öğretme için bir "yol" olmasıdır. Öğretimde kullanılan belli başlı teknikler şunlardır [5,6,7]: Anlatım Bir konuşmacıdan çok sayıda dinleyicinin yararlanmasını sağlayan tekniktir. Geleneksel bir tekniktir. Öğretmen konuyu bilen biri olarak anlatır; öğrenciler dinler ve not alır, anlamadıkları yerde soru sorabilirler, öğretmen de konunun anlaşılıp anlaşılmadığını anlamak için soru sorabilir. Anlatım tekniğinde: * Öğretmen ders iyi hazırlanmalıdır * İçerik iyi belirlenmelidir * Kuram ve uygulama birlikte ele alınmalıdır. * Sınıfın tümünü görebileceğimiz bir oturma düzeni olmalıdır. * Öğrencinin ilgisini dağıtan uyarıcıların oluşmasına meydan verilmemelidir. * Sürekli anlatmaktan kaçınılmalıdır. * İlgi öğrenci katılımı sağlanarak canlı tutulmalıdır. * Anlatım öğrencinin düzeyine uygun olmalıdır. * Öğrencilere adlarıyla hitap edilmelidir. * Duyu organlarına hitap eden araç-gereç kullanılmalıdır. * Öğrencilere konuşma fırsatı verilmelidir. * Öğretmen sınıf yönetimi konusunda yeterli olmalıdır. * Zamanı iyi kullanmalıdır. * Beden dilini (jest, mimik ve hareketler) çok iyi kullanmalıdır. Soru-cevap tekniği sınıf etkinliklerinde soru sorulması ve cevap verilmesi şeklin yürütülen bir tekniktir. Düşünmeyi ve konuşmayı özendirir. Fikirlerin ve durumların açıklığa kavuşması için oldukça kullanışlıdır. Öğretmenler "hatırlama", neden gösterme gerektiren", "değerlendirme, değer biçme ve akıl yürütmeyi gerektiren", "yaratıcı düşünme gücünü gerektiren" sorular sorarlar. Münazara, panel, forum (tartışma teknikleri)  * Münazara, ikişerli veya üçerli iki grup öğrencinin bir fikrin, eylemin veya önerinin taraf ve karşı noktalarını ortaya koymasıdır. Amaç bir konudaki birbirine zıt fikirleri tartışmaktır. Öğretmen münazarayı değerlendirmek için sınıfa rehberlik eder. * Panel, Küçük bir grubun ilgi çekici bir konuyu kendi aralarında, büyük bir grubun karşında tartıştıkları bir tekniktir. Bu tekniğin amacı üyeler arasında ortak düşünüş ve çalışmayı özendirmektir. Panel lider dâhil 5–9 kişiden oluşur. Panel lideri konuyu ve panel üyelerini sunup tartışmayı açar, kendisi zaman, zaman tartışmaya katılır, tartışmayı özetler tartışmanın akıcılığını ve etkin katılımı sağlar. * Forum, Aynı konuyla ilgili iki yada daha fazla konuşmacının katıldığı bir tartışma tekniğidir. Bu teknikle tartışmalı konunun farklı yönleri, o alanda iyi yetişmiş kişilerce dinleyiciler karşısında tartışılır. Ayrıca dinleyiciler de kendi görüşlerini açıklama olanağına sahiptirler. Tartışma tekniklerinde oturma düzeni çok önemlidir ve tartışmaya katılanlar birbirlerinin yüzlerini görebilecekleri şekilde oturmalıdırlar. Gösteri bir hareketin nasıl yapıldığını veya bir işlemin nasıl kullanıldığını göstermek için düzenlenmiş bir sunudur. Göze ve kulağa hitap eder. Gösteri tekniği sözlü anlatım, resimler, şekiller, bilgisayar programlarıyla desteklenebilir. Gösteride kullanılacak materyal, program önceden eksiksiz hazırlanmalı ve herhangi bir aksaklığın çıkması önlenmelidir. Beyin fırtınası bir probleme çözüm getirmek ve çeşitli konularda fikir ve düşünce üretmek için kullanılan tekniktir. Önemli olan çok sayıda fikir ve düşünce üretmektir; fikrin niteliğinden çok niceliği önemlidir. Bireyleri heyecanlı bir ortama yönlendirerek yaratıcı ve orijinal görüşleri söyleme, problemi çözmeye yarayacak görüşleri belirlemeye yarar. Gözlem, gözlem gezisi, deney  * Gözlem, belli eğitsel amaçları gerçekleştirmek için herhangi bir olay veya varlığı önceden hazırlanmış bir plan çerçevesinde incelemektir. Gözlem amaçlı ve planlı bir etkinliktir *Gözlem gezisi, okulda organize edilen gözleme ilişkin geziye denir. 3 önemli kısmı vardır. * Gözlem gezisini planlama * Geziyi gerçekleştirme * Geziyi değerlendirme *Deney, herhangi bir olay veya varlığı meydana getiren ilişkilerin daha anlaşılmasını sağlamak amacıyla kullanılan bir tekniktir. Benzetişim Öğrencilerin sınıf içinde bir konuyu gerçekmiş gibi ele alıp üzerinde çalışma yapmalarına olanak sağlayan öğretim tekniğidir. Gerçek durumların boyutları model üzerinde veya sembolik yollarla gösterilir. Bilgisayar ile birçok durumun yapay benzerini yaratmak mümkündür. Diğer bir yolda sınıf ortamında gerçek durumların benzerleri yaratılır. Rol yapma, drama  * Rol yapma, öğrencinin bir başkasının kimliğine bürünüp o kişi gibi davranmaya çalışmasıdır. Yarım kalan hikâyeler rol yapmak için iyi bir başlangıçtır. Gönüllüler istenir, öğrenciler teşvik edilir(fakat zorlama yapılmaz) Öğrenciler rollerini prova etmemeli, öğretmen rol yapmada araya girmemelidir. * Drama, doğaçlama, rol oynama ve tiyatro tekniklerinden yararlanarak öğrencilerin bir yaşantıyı, bir olayı, bir fikri veya soyut bir kavramı oyunsu süreçlerle canlandırmasıdır. Öğrenmeye duyuşsal boyut katar. Öğrencilerin dünyayı algılamalarında, çevreyle, başkalarıyla ve kendileriyle etkili ve doğru iletişime girmelerine olanak sağlar. Sergi belirli bir amaçla yapılmış yada biriktirilmiş bulunan nesne, sanat eserleri ve diğer benzer eserlerin belirli bir düzenleme içerisinde birleştirilerek hizmete sunulmasıdır. Öğrencinin aktif katılımı ile estetik duyguları gelişir. Çalışma azmi artar. NASIL ÖĞRETMELİYİM? Nasıl öğretmeliyim sorusuna verilebilecek cevap öğretim stratejileri, yöntemleri ve teknikleri esas alınarak cevaplanmalıdır. Buna göre [r7>,8: (1) Hedef davranışa uygun strateji seçin. Hedef davranış bilişsel alanın "bilgi", duyuşsal alanın "alma", devinişsel alanın "uyarılma" basamağında ise sunuş yoluyla öğretme"; bilişsel alanın "kavrama", "analiz", "değerlendirme" , duyuşsal alanın "tepkide bulunma", "değer verme" basamağında ise buluş yoluyla öğretme; bilişsel alanın "uygulama ve daha üst düzeyde" , duyuşsal alanın "örgütleme" ve "niteleme" , devinişsel alanın "tüm basamakları"na yönelikse araştırma-soruşturma yoluyla öğretme stratejisi seçilmeli ve bunlara bağlı yöntem ve teknikler işe koşulmalıdır. (2) Bilinenden bilinmeyene doğru gidin. Öğrencilere ihtiyaçları çerçevesinde dersin önemini ve hedeflerini anlamalarına, konu ile ilgili önceki deneyim ve bilgilerini yeni öğreneceği bilgilerle ilişkilendirmesine yardımcı olun (3) Öğrenci katılımını sağlamak için sorular sorun. Öğrencilerin birbirlerinin cevapları hakkında düşünmelerini isteyin. (4) Öğrencileri düşünmeye, araştırmaya, eleştirmeye, problem çözmeye yöneltin. Bunun için üst düzey sorular (örneğin öğrenme bilişsel alanla ilgiliyse uygulama, analiz, sentez düzeyinde sorular ) sorun (5) Öğrencilere soruların cevabı ve bilgilerini organize etmeleri için zaman tanıyın. Eğer uygun zaman tanınmaz ise öğrencinin cevap vermesi ve öğrendiklerini organize etmesi güç olacaktır. (6) Ders içeriğine uygun araç-gereç ve materyal seçin. Seçtiğiniz araç gereç ve materyali de etkili kullanın (7) Sınıfta uygun ve rahat bir öğrenme ortamı yaratın. Bunun için demokratik yöntemler kullanarak öğrenciyi rahat bir ortam sağlayın (8) Öğrenci cevaplarını olumlu bir tavırla karşılayın. Öğrencinin verdiği cevap yanlış veya eksikte olsa cevabı olumlu karşılayın, cevabın doğru noktalarından başlayarak yanlış ve eksiklilerine dikkat çekin (9) Ders esnasında öğrencilere geri bildirim sağlayın. Böylece öğrenci öğrenebildiğini göreceği için motive olacaktır. (10) Öğrencilere nazik davranın, onları kırmayın. Çünkü öğrenci ayrı bir kişilik geliştirme çabası içindedir. Öğretmenin öğrencinin gelişen kişiliğine saygı göstermesi gerekmektedir. (11) Özel ilgi ve sabır isteyen öğrencilerinizle ilgilenin. Onları sınıfın bir köşesine atarak ihmal etmeyin (12) Öğrencilere öğrendiklerini uygulama fırsatı verin. Uygulama ile öğrenilenlerin kalıcılığı sağlanmış olur.